Havva TUNC 29Şubat 2008
2007 yılında hububat fiyatları, son yılların en yüksek düzeyindedir. Hububattaki fiyat artışı USA’ de yüzde 4,8, UK’ da yüzde 4,5 dir. USA’ de gıda maddeleri fiyat artışının enflasyon üzerindeki baskısı yüzde 4,3’dir. Yani, yüzde 4,8’lik fiyat artışın enflasyonist baskısı yüzde 4,3 olmuştur.
2007 dünya hububat fiyatı, örneğin mısırın birim fiyatı son 11 yılın, buğdayın birim fiyatı son 26 yılın, soya fasulyesinin birim fiyatı son 34 yılının, pirincin birim fiyatı son 24 yılın en yüksek seviyesindedir. Bunun yanı sıra bu ürünlerin stokları, örneğin mısır ve buğday, son 20 yılın en düşük düzeyindedir. Et ve süt ürünlerinde de stokların düşük düzeylerde olduğu özellikle ihracatçı ülkeler tarafından altı çizilmektedir
Gıda maddeleri birim fiyatındaki artışın nedenleri kısaca belirtirsek:
1.Dünya gıda maddeleri fiyatındaki artış nedenlerinin başında hububat hasatının düşmesi ve stoklardaki azalıştır. Diğer bir deyişle, küresel ısınma nedeniyle 2007 tarım için kötü hasat yılı olmuştur. Dolayısıyla hasattaki azalış stokların azalmasına yol açmıştır ve/veya açmaktadır ve bu durumun fiyatlar üzerindeki etkisi de artış yönünde olmuştur.
2.Özellikle Hindistan, Çin ve Pakistan gibi ülkelerde gıda maddeleri talebindeki artış ve hasatın kötü olması ve de stokların azalması, gıda maddelerinin fiyatındaki artışı hızlandırmıştır.
3. Dünya petrol rezervlerindeki azalış ve buna alternatif enerji arayışları sonucunda biyoenerjinin ön plana çıkması ile hububat fiyatlarındaki artış hızlanmıştır.
4.Daha da önemlisi, gelecekte tahıl ürünleri fiyatlarında olması olası fiyat artışı beklentisinin yüksekliği spekülatif hareketlere ivme vererek fiyatları daha fazla artırmaktadır.
5.Temmuz 2007 Amerikan mortgage sektöründe başlayan finansal kriz hem Asya ve Avrupa’daki bankaları hem de küresel finans piyasalarını etkilemiştir ve etkilemeye devam etmektedir. Para ve finans piyasalarında riskin artması ve gelecekle ilgili beklentilerin olumsuz oluşu finansal yatırımcının emtia piyasasına yönelmesine yol açmıştır. Diğer bir deyişle, buğday, mısır ve pamuk gibi hububatlar, altın ve petrolün fiyatı, spekülatif hareketler nedeniyle, artmaktadır ve bu artış devam edecektir. Daha açıkça ifade edersek, spekülatif yatırımcı, daha güvenli buldukları, emtia piyasalarına yönelmiştir. Emtiaların, yani petrolün birim fiyatında son dönemlerdeki olağanüstü artış küresel finans piyasalardaki kriz kaynaklıdır. Söz konusu emtiaların birim fiyatındaki artış beraberinde başka sorunları getirecektir.
6.Hububat fiyatlarındaki artış Hazır ve Dondurulmuş Gıda Sektöründe fiyat artışına yol açmaktadır. Hazır ve dondurulmuş gıda sektüründeki fiyat artışı sektörün gelişlimini olumsuz etkilenmektedir ve bu etki devam edecektir.
Gıda maddelerindeki fiyat artışı, fiyatlar genel seviyesi üzerinde (enflasyon oranı üzerinde) baskı oluşturarak enflasyonun artmasına ve/veya artacağı beklentisinin yerleşmesine yol açmaktadır. Gıda maddeleri birim fiyatında yaşanan bu durum ekonomilerin büyüme oranlarının düşmesine yol açtığı ve açacağı hesaplanmaktadır. Enflasyonist baskı emtia piyasasında fiyatları artış yönünde tetiklemektedir.
Petrolün birim fiyatındaki artış nedenlerinin başında dünya petrol rezervlerinin azalması yanı sıra finansal piyasalardaki kriz nedeniyle likit paranın, yatırım aracı olarak, petrole yönelmesiyle gerçekleşen spekülatif hareketlerdir vebu durum petrol üreticisi ülkelerin keyfini artırmaktadır. Petrol üreticisi ülkeler (OPEC) petrol arzında kısa dönemde bir değişime gitmeyeceklerini belirtmeleri üzerine petrolün birim fiyatı artış trendine girmiştir ve bu artış piyasalarda iyileşme olmadığı sürece devam edecektir.
Daha da önemlisi yukarıda da belirttiğimiz gibi küresel para ve finanas piyasalarındaki yaşanmakta olan kriz nedeniyle piyasalarda bulunan paranın kendisine yatırım yapacak yer araması ile en güvenli enstruman olarak kendini petrolü seçmesi ile( altın ve hububatı da unutmamak gerekir) petrolün birim fiyatını artırmaktadır. Yani, dünya hububat fiyatlarında yaşanan artışın küresel para ve finans piyasalarında gerçekleşen kriz ile eş zamanlı olarak gerçekleşmesi petroldeki fiyat artışına yol açmaktadır.
Dünya ekonomilerinde büyümenin duracağı beklentisine rağmen petrolün birim fiyatındaki artış düşündürücüdür. Birim maliyeti 10 dolara geçmeyen ve şu anda 104 doları bulan petrolün birim fiyatının yönünü önümüzdeki günlerde küresel para ve finans piyasalarında yaşanacak gelişmeler belirleyecektir. Kanımca, küresel para ve finans piyasalarındaki yaşanmakta olan bu olumsuz gelişmenin, 12-14 ay süreceği düşünülürse, petrolün birim fiyatındaki artış devam edecektir.
