Havva TuNÇ 22.01.2008
24.08.2007 tarihinde Temmuz 2007 başlayan küresel piyasalarda yaşanan krizin sonlanmadığını krizin sarsıcı etkisi zamana yaymak istendiğinden izlenmekte olan para politikası nedeniyle (piyasanın kendi dengesini bulmasına izin verilmedi başta FED olmak üzere ECB, Japon merkez bankası piyasalara müdahale etmektedirler) zaman zaman piyasalarda şiddetli şokların yaşanabileceğini bunun piyasanın dengesini bulması için ve/veya piyasanın istikrarı yakalayabilmesi için yaptığı ataklar ve temizlikler olduğunu yazmışım. Bu yazıyı tekrar yayına koydum.
21 Ocak 2008 yaşanan kriz 22 Temmuz 2007’de ilk sinyalleri verilen ABD Mortgage sektörü kaynaklı krizin sarsıcı ataklarından biri.21 Ocakta başlayan atak 22 Ocakta da etkisini sürdürdü. 22 Ocak saat 16.00’da(Türkiye saatiyle) FED”in yaptığı yüzde yetmiş baz puanlık faiz indirimi ile atağın etkisi elimine edildi. 21 Ocak 2008’de gelen krizin atağı gelişmiş ve gelişmekte olan piyasaları etkisi altına aldı ve başta ABD olmak üzere Asya ve Avrupa piyasalarını ve Türkiye gibi gelişmekte olan piyasalarını etkiledi. Bütün borsalarda yüzde 5 ile yüzde 9 arasında düşüşler yaşandı ve ABD doları YTL dahil EURO Japon Yeni karşısında değer kazandı. ABD’nin uyguladığı para politikasına ilaveten mali politikaları devreye sokacağına dair açıkladığı acil önlem mali planı ( Bu plan,145 milyar dolarlık bir yardım paket ki bu ABD ulusal gelirin yüzde biri kadar bir değerdir. Amaç, tüketim eğilimi (mcm) yüksek ,vergi indirimleri piyasaların rahatlamasına yardımci oldu. Bu uygulamalar kriz ataklarının salgın etkisinin şiddetlenmesini denetim altına aldı ve almaya devam etmektedir. Bu sarsıcı ataklar bazen kısa aralıklarla bazen uzun aralıklarla devam edecektir. Piyasaların krizin etkisinden kurtulması için yaklaşık 18 aylık bir süre gerekebilir.
Havva TUNC 24.08.2007
Kriz sonlanmadı, sadece ve sadece FED’in piyasaya yaptığı müdahalelerle krizin etkisi erteleniyor ya da hafifletiliyor. FED’in tek başına yaptığı ve yapacağı faiz indirimi piyasalardaki krizi ortadan kaldırması mümkün değildir. Aslında piyasaları yaşanmakta olan bu krizi ikinci bir şok bekliyor. Bu şok Amerikan ekonomisinde beklenmekte olan durgunluktur. Amerikan Ekonomisinde yaşanan ve/ veya yaşanacak olan bir durgunluk küresel piyasaları etkileyecektir.
Yaşanmakta olan bu küresel kriz yanı sıra Amerikan Ekonomisinde beklenen durgunluk gelişmiş piyasaları ve gelişmekte olan piyasaları etkileyecektir. Etki hem reel piyasalar hem de para ve finans piyasalar üzerinde olacaktır. Para ve finans piyasalarında zamana zaman iyileşmeler gözükecek olsa bile genel itibariyle düşüş trendi içinde olacağından yatırımcılarının pozisyonlarını kapatmaları veya düzenlemeleri ve hatta pozisyon değiştirmeleri önerilir. Reel piyasalarda ise gerek üretim anlamında gerek istihdam yaratama anlamında hemen hemen bütün sektörlerde daralma yaşanacaktır
Geçtiğimiz yılda yapılan uluslararası toplantıların ortak konusu “Değişen Dünyada Değişen Dengeler” idi. Önümüzdeki dönemde toplantıların konusu “krizlerle karşılaşmamak için ya da karşılaşan krizleri hafif atlatabilmek için uluslararası para ve finans politikaların neler olacağı keza, merkez bankaları ve onların izleyecekleri faiz ve kur politikaları ” hususunda olacaktır ve bunlar sorgulanacaktır.
Bütün bu gelişmekte olan durumdan Türkiye Ekonomisi nasıl etkilenecektir? Türkiye Ekonomisinde Cari açık artarak sürdükçe, ekonomi sadece para ve finans piyasasıymış gibi algılama devam eder ve bu algılamaya belirlenen politikaların devamlılığında ısrara edildikçe, dış borçlardaki artış sürdükçe, üretimin yapısı(ithalata bağımlılığı ve katma değeri düşük ürün üretimi) sürdükçe, tasarruf eğilimin düşmesi sürdükçe ve diğer makro ekonomik göstergeleri belirleyen politikalarda ısrar edildikçe ekonominin beklenen gelişim trendi içinde olması bir tarafa durgunluktan da öte küçülmesine hazırlıklı olunmalıdır.