Havva TUNÇ
Çin Şanghay borsasında, işlem hacmindeki artış, Çinlilerin hisse senedi almak için evlerini ipotek ettirerek borsaya girmeleri, ev kadınlarından öğrencilere kadar hem hemen her kesimin borsada yatırım yapması gibi nedenlerle aşırı değerlenen hisse senetlerinde ani değer kayıplarının çıkması durumunda,olası büyük mali krizi önlemek amacıyla, Çin Merkez Bankasının ve Çin Hükümetinin piyasaya müdahale edeceği beklentisinin güçlenmesi ve bu konudaki söylemlere, finans gelirlerinin vergilendirmesinde yeni düzenlemelerin yapılacağının da eklenmesi sonucunda 27 Şubat 2007’de Çin Borsasının % 8,9 değer kaybına yol açan satışlar geldi.
Çin Borsasındaki bu satışlar anında küresel piyasaları etkisi altına aldı. Diğer bir deyişle, Dow Jones endeksinde % 1’lik, Nasdaq endeksinde %1,9’luk değer kaybı yaşandı.
Bir gün sonra, 28 Şubat 2007’de, Çin Sangay Borsa endeksi % 3.9’luk değer artışı içersindeyken Asya, Avrupa ve Amerika borsalarında değer kayıpları devam etmekteydi. 27–28 Şubat 2007 dünya para ve finans piyasalarında yaşanan bu hareket Türk para ve finans piyasalarını da etkisi altına aldı. YTL’de % 4’lük değer kaybı yaşandı. YTL’deki bu değer kaybını İMKB endeksindeki % 4,4’lük düşüş ve onu faiz oranındaki % 2’lik artış izledi. Diğer bir deyişle Çin borsası sarsıntıyı bir günde atlatmasına rağmen dünya borsalarında sarsıntı daha uzun sürdü ve/ veya sürmektedir.
Çin borsasında başlayıp dünya borsalarını etkisine alan bu sarsıntının ne zamana kadar devam edeceği cevaplanması gereken soruların başında gelmektedir. Ancak bu sorunun cevaplanması çok zor değil.
Uluslararası para piyasalarında bahar yaşanırken hava birden bire neden fırtınaya döndü sorusunun cevabı gerçekten Çin Hükümeti ve Çin Merkez Bankasının piyasadaki davranışımı etkin oldu yoksa bu durum küresel piyasalardaki kar realizasyon uygulamalarının bir sonucu muydu? Yoksa piyasalarda oluşan spekülatif kazançlar ve yüksek kar marjları, piyasa işlemcilerinin paniğe kapılmasına ve arkasından gelen satışların bir sonucu muydu? Aslında her bir soruya verilecek evet cevabı, piyasalarda yaşanan bu sarsıntıyı açıklamaktadır.
Son iki gündür dünya para ve finans piyasalarında yaşanan bu sarsıntıyı bir kriz olarak algılamak yerine finansal piyasaların kendi içinde yaptığı denge sağlayıcı hareketler olarak algılanmalıdır. Diğer bir deyişle bu tip sarsıntıları, finansal piyasalarda oluşan balonların ve olası krizlerin oluşumunu elimine etmek amacıyla, piyasa içi dinamiklerin yaptığı düzenleyici hareketler olarak değerlendirilmelidir.
Kanımca, bu sarsıntıların yaşandığı dönemlerde amatörce davranan ve paniğe kapılanlar sistem içinde zarara uğrarken, profesyonelliğini ve soğukkanlılığını koruyanlar kar elde etmese bile en az zar ile kurtulabilme şansına sahiptirler.